Op 5 juni 2025 heeft het Grondwettelijk Hof het Vlaams ontslagdecreet vernietigd.
De Vlaamse overheid had in 2023 beslist dat statutaire ambtenaren van lokale besturen (zoals gemeenten en provincies) voortaan op dezelfde manier konden ontslagen worden als contractuele personeelsleden.
Dit impliceerde dat:
- de opzeggingstermijnen en wijze van beëindigen van de tewerkstelling voor statutaire en contractuele medewerkers dezelfde waren;
- bij discussie de ambtenaar niet naar de Raad van State moest, maar naar de arbeidsrechtbanken en -hoven;
- de organisatie niet verplicht werd om een ontslagen ambtenaar terug in dienst te nemen na een uitspraak van de arbeidsrechtbanken.
Diverse belangengroepen (o.a. vakbonden, directeurs en financieel beheerders) trokken naar het Grondwettelijk Hof omdat ze vonden dat dit decreet grondrechten schond.
Wat besliste het Grondwettelijk Hof op 5 juni 2025?
Het Hof ging over tot vernietiging van het ontslagdecreet omdat:
- de Vlaamse overheid haar bevoegdheid deels uit handen heeft gegeven:
- Door rechtstreeks te verwijzen naar federale arbeidswetgeving (de Arbeidsovereenkomstenwet van 1978) voor statutaire ambtenaren, leunde het decreet te sterk op federale regels.
- De Vlaamse overheid mag wel het statuut van lokaal personeel regelen, maar niet zomaar federale wetgeving ‘overnemen’ via dynamische verwijzingen. Wijzigen deze federale regels, dan wijzigen ook de regels voor de lokale ambtenaren. De Vlaamse overheid heeft hier geen impact meer op.
- het gelijkheidsbeginsel geschonden wordt:
Statutaire en contractuele personeelsleden zijn fundamenteel verschillend:
- Een statutair is eenzijdig benoemd, onderworpen aan het algemeen belang.
- Een contractueel heeft een arbeidsovereenkomst gebaseerd op wederzijdse toestemming.
- Ze zomaar op exact dezelfde manier ontslaan, zonder extra waarborgen voor statutairen, is niet redelijk of proportioneel.
- de rechtsbescherming te sterk verzwakt wordt:
- Voorheen konden statutaire personeelsleden naar de Raad van State stappen bij betwisting over het ontslag. Wordt het ontslagbesluit vernietigd, dan wordt de ambtenaar opnieuw gereïntegreerd in zijn oorspronkelijke functie.
- Na het decreet konden ze alleen naar de arbeidsrechtbank, en die kan enkel een schadevergoeding geven.
- Het Hof noemt dit een "aanzienlijke achteruitgang" in de rechtspositie zonder dat deze keuze voldoende werd verantwoord.
- de nieuwe ontslaggrond te vaag is:
- Het decreet liet ontslag toe bij 'noodwendigheden voor de werking van het bestuur', maar dat begrip is te vaag.
- Dit opent de deur voor willekeur en politieke beïnvloeding, zeker bij functies zoals algemeen of financieel directeur.
Wat zijn de gevolgen van dit arrest?
- Het decreet van 16 juni 2023 wordt vernietigd. De ontslagregels die golden voor het Ontslagdecreet zijn opnieuw van toepassing, namelijk artikels 194 en 200 van het Decreet Lokaal Bestuur voor lokale besturen, en artikels 111 en 116 van het Provinciedecreet voor provinciale besturen.
- Vlaamse lokale besturen mogen statutaire personeelsleden dus niet meer ontslaan volgens die versoepelde regels.
- Er is voorlopig geen rechtsgrond meer voor “ontslag bij noodwendigheden”.
- Re-integratie via de Raad van State wordt opnieuw mogelijk.
- De tuchtsancties ‘ontslag van ambtswege en afzetting’ worden opnieuw ingevoerd.
- Voor wie in de periode voorafgaand aan de datum van de uitspraak van dit arrest (5 juni 2025), ontslagen werd volgens de vernietigde regels, wijzigt er niets.
- Besturen die hun lokale rechtspositieregeling reeds aangepast hebben, moeten deze opnieuw aanpassen en in overeenstemming brengen met de oude regeling. Door de hiërarchie van de rechtsnormen staat de oude decretale regeling boven een nog niet aangepaste rechtspositieregeling. Voor de duidelijkheid is het wel nodig dat de rechtspositieregeling wordt aangepast.
Binnenkort brengen we op HRMConnect een analyse van de concrete gevolgen van deze beslissing voor de beëindiging van de tewerkstelling in lokale besturen.
Lees het nieuwsbericht van ABB hier: Grondwettelijk Hof vernietigt ontslagdecreet statutaire personeelsleden | Vlaanderen.be
